İbn Teymiyye ve Vehhabilik

İbn Teymiyye, kaleme aldığı eserler ve ortaya koyduğu düşüncelerle İslam düşünce tarihini derinden etkilemiş önemli bir isimdir. Farklı alanlarda geliştirdiği fikirler, döneminde büyük yankı uyandırmış, hem yoğun destek hem de sert eleştirilerle karşılaşmıştır.

İbn Teymiyye, 18. yüzyılda ortaya çıkan Vehhabilik hareketiyle birlikte adeta yeniden keşfedilmiştir. Vehhabiler tevessül, istiğase, kabir, türbe, tekfir ve velâ-berâ meseleleriyle ilgili görüşlerinin temelini büyük ölçüde İbn Teymiyye’ye dayandırmış; ancak onun düşünsel mirasını zaman zaman bağlamından kopararak kendi ideolojik yaklaşımlarını destekleyecek biçimde yorumlamışlardır.

Uzun yıllar boyunca İbn Teymiyye, gerek Türkiye’de gerekse Arap ve Batı dünyasında, radikalizme zemin hazırlayan; felsefe, kelam ve mantık karşıtı; tasavvufu, evliya inancını ve kerameti reddeden bir düşünür olarak tanımlanagelmiştir. Ancak bu indirgemeci ve hatalı tasavvurun sorgulanması, İbn Teymiyye hakkında daha dengeli ve bütüncül bir bakış açısının oluşması gerekmektedir.

Dr. Kerim Polat’ın kaleme aldığı bu eser, İbn Teymiyye’nin tevhid anlayışını betimleyici bir şekilde ortaya koymakta ve bu anlayışın Vehhabi düşüncesi üzerindeki etkilerini mümkün olduğunca objektif bir biçimde analiz etmektetir. Böylece, günümüzde Selefi-Vehhabi çevrelerle farklı Müslüman gruplar arasındaki tartışmalarda İbn Teymiyye’nin ne ölçüde doğru referans alındığını ve onun radikalizm için gerçekten bir fikrî temel sunup sunmadığını sorgulamaktadır.

İbn Teymiyye’nin tekfir anlayışı üzerine yüksek lisans çalışması yaptığım dönemlerde İbn Teymiyye’nin tekfir anlayışının aslında Vehhabi ve Selefi akımların tekfirci düşüncelerine referans olamayacağını görünce şaşırmıştım. Çünkü daha öncesinde İbn Teymiyye’nin Vehhabi ve Selefi akımların doğasında bulunan radikalizmin kaynağı olduğunu düşünüyordum. Aslında yakın zamana kadar Türkiye, Arap dünyası ve Batı’da dahil olmak üzere insanların zihin dünyasında İbn Teymiyye radikalizmi ve aşırılığı besleyen bir şahıs olarak biliniyordu. Bu araştırma konusu, böyle bir düşünce ve hocalarımla konuyu değerlendirmelerim sonucunda ortaya çıktı.

Vehhabilik, politik uzantılarıyla birlikte 19. yüzyıldan beri sürekli gündemde. İbn Teymiyye'nin öğretileri ise yaygın biçimde bu anlayışa zemin hazırlamış gibi görünüyor. Oysa bu kitapta İbn Teymiyye'nin tevhid anlayışı ile Vehhabilik akımının uyuşmadığı yönler olduğunu görüyoruz. Bu her çevreden okur için şaşırtıcı ve aydınlatıcı bir bilgi. Hemen her kesimin zihnindeki bu yanlış algıyı kırmak açısından faydalı bir çalışma.