Nefsi Arındırmak

Bu kitabında da Gazzâlî her zamanki detaycı üslubuyla Allah’a yürüyen yolcuların yollarda takılıp kalmaması ve hedefe vasıl olması için nokta atışı tasvirlerde, teşhislerde ve izahlarda bulunur. Kişinin ahlâkını güzelleştirmesi ve tabiatında meknuz olan güzellikleri açığa çıkartması için öncelikle cehd ve gayrette bulunmasını anlatarak, daha sonra hangi zaafı varsa ona karşı ne tür bir usule başvurması gerektiğini detaylandırmakta. Cimrilik, oburluk, korku, titizlik, dış görünüş gibi hususlarda zaafı olanlara İmam Gazzâlî adeta bir kâmil mürşit gibi yardımcı olmakta. Paraya ve makama karşı hırsı olan birinin ne yapması gerekir? Güzel yemek karşısında nefsine hakim olamayan bir oburun bir sofra başında ne şekilde hareket etmesi lazımdır? Öfkesine galip gelemeyen bir kişiye gösterilecek en güzel davranış nasıl olmalı? İnsan tabiatında var olan şehvetlerin ve hislerin uç noktalarının anlatıldığı bu eser, her hissin bir dengesi olduğunu da söylemekte. İmam Gazzâlî, aynı zamanda çocuk terbiyesinden de bahsederek, güzel ahlâkın kazanımının çocuk yaşlardan itibaren olduğunu ve terbiyenin ihtiva ettiği hususları izah etmekte.