Şüphe: Hayri Bey'in Vefatı İntihar mı Cinayet mi?

“Kadı ola davacı vü muhzır dahi şâhit 

Ol mahkemenin hükmüne derler mi adâlet” 

Ziya Paşa

Yaptığı özgün çalışmalarla Türk ve dünya tarih literatürüne önemli katkılarda bulunmuş çok değerli bir isim olan Prof. Dr. Ali Akyıldız, bu kitabında, sarayda Sultan II. Abdülhamid’in hemen yanı başında, Ceyb-i Hümayun kitabetinde görev yapan Daruşşafaka mezunu Hayri Bey isimli bir kâtibin şüpheli bir biçimde yaralanarak vefatı sonucunda usule uygun bir inceleme ve soruşturma yapılmaksızın apar topar defnedilmesi, vehimli padişahın duruma el koyarak bir gün sonra büyük bir heyetin huzurunda mezarını açtırıp na’şına otopsi yaptırtması, polis müfettişleriyle zaptiye nazırının soruşturma neticesinde ortaya çıkan bulgu ve verileri değerlendirip saraya iletmesi ve dosya tekemmül ettikten sonra da sanıkların yargılanması süreçlerini tabir caizse bir “tarih dedektifi” titizliğiyle inceliyor.

Akyıldız, bu çalışmayla bir ölümün cinayet mi yoksa intihar mı olduğunu sorgulamanın yanı sıra, Sultan II. Abdülhamid döneminde emniyet ve yargı sistemlerinin çalışma usulleriyle dönemin basınının kamuoyu oluşturma süreçlerini de gözler önüne sererek polisiye romanları aratmayacak derecede kıymetli bir mikro tarih eseri ortaya koyuyor.

II. Abdülhamid, eğer sarayda ve çok yakınında çalışan bu insanın ölümünü büyük bir ihtimalle siyasî bir yönünün olabileceği ve kendi iktidarını hedefleyebileceği endişe ve kaygısıyla şüpheli bulmamış ve olayın araştırılması yönünde bir emir vermemiş olsaydı, muhtemelen bu dosyanın üzeri ebediyen kapatılmış ve kayıtlara da sıradan bir intihar vakası olarak geçmiş olacaktı.

Ali Akyıldız Osmanlı son dönemini çok çeşitli cephelerden çalışmış bir tarihçi. Akyıldız, bu kitapta okura bir mikro tarih analizi sunuyor. Ayrıca tarihin tüm verileri kullanılarak yine tarihî olaylar nasıl doğru okunur/anlaşılır ve anlatılır? sorularının cevabını veriyor. Her çalışmasıyla okuru derin bir düşünceye sevk eden Akyıldız, bu çalışmasıyla örnek bir vaka analizi yaparak Daruşşafakalı Ceyb-i Hümayun kâtiplerinden Hayri Bey'in ölümünün ardındaki sır perdesini aralıyor.