Tuhfetü'l-Uşşakiyye

Bütün manevî geleneklerde olduğu gibi bir aşk mesleği olan tasavvuf ilminde de, müridin manevî hayatını disiplin altına alma ve bu sayede terakki ve tekâmül etmesini sağlama hedefiyle yapması istenen birtakım pratikler vardır. Usûlü olmayanın vusûlü olmaz, özdeyişiyle ortaya konulan bu anlayışın ışığında, bazen umum dervişler bazen de hususî bir tarîkin kendi takipçileri için uyulması gereken âdâb, erkân ve ibadetleri anlatan eserler kaleme alınmıştır.

Uşşâkiyye'nin Üçüncü Pîri sayılan Şeyh Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî tarafından bu gaye ile yazılan Risâle-i Usûl ü Evrâd-ı Uşşâkiyye ile son devir Uşşâkî meşâyihinden Manisalı Şeyh Abdurrahmân Sâmi Efendi’nin aynı eseri genişleterek tercüme ettiği Tuhfetü’l-Uşşâkiyye adlı risalelerini içeren bu eser, âdâb ve erkânın yanı sıra tâc, hırka, kemer, zikir, devrân gibi kelimelerin, lâ-mekân ve lâ-nişân ilini menzil tutan gerçek gönül sultanları nazarındaki remizlerini anlatarak günümüz insanının mana ufkuna sadra şifa bilgiler sunuyor.

Prof. Dr. Mahmud Erol Kılıç tarafından Latin harfli Türkçede neşre hazırlanan Tuhfetü’l-Uşşâkiyye, yazarın Anadolu Tasavvuf Tarihine Notlar II (Halvetî-Uşşâkîler) kitabını tamamlayıcı bilgiler içermektedir.

Hakikat yoluna sâlik olanın, zâtî sehâvete ve kalbî kanaate sahip, kendisine Cenab-ı Hakk'ın verdiği rızıktan isâr (ikram) edici olması; cimrilik, kin ve hileden sakınması lazımdır. Cemî ahvâlinde, bir hâlini kimseye bildirmemesi ve nefsine, hevâsına muhâlefette daim olması lazımdır.

Tuhfetü'l-Uşşâkiyye, bir dervişin derûnî yolculuğu (seyr ü sülûk) esnasında hayatın bütününü nasıl kuşatması gerektiği, ibadetlerin ve zikrin yapılışı, dervişlik ahlakının kişide nasıl yerleşeceği, zikir usulleri ve bir günün her anında neler yapılması gerektiğini anlatan, bir bakıma sufinin her anını disiplin altına alan anlatımlarda bulunan bir risaledir. Bu eseri, bir diğer Uşşâki şeyhi Abdurrahman Sami Efendi birtakım eklemeler yaparak yeniden kaleme almıştır. Bu kitap Sami Efendi'nin yazdığı Tuhfetü'l-Uşşakiyye'nin Mahmud Erol Kılıç tarafından hazırlanmış halidir. Risalenin en önemli yönü 18. yüzyılda Uşşâki tarikatının zikir usulünü sarih bir surette anlatmasıdır. Bu risale Uşşâkî âdâb ve erkânı açısından önemli bir eserdir.