Büyük Portre Büyük Sır

Bir üniversitede elektronik profesörü olarak görev yapan Ermanno Ismani, İtalyan ordusundan bir teklif alır: Çok gizli bir teknoloji projesinin geliştirme ekibinde yer almak üzere gizli bir askerî üsse davet edilmektedir, her şeyi bırakıp belirsiz bir süre için bu üsse taşınacaktır. Ismani’nin sadece kariyerini değil, hayatını da altüst edecek bu sır nedir peki?..

İtalyan edebiyatının bilim kurgu türündeki ilk örneği Büyük Portre Büyük Sır, Buzzati edebiyatının imzası olan bütün temaları bir araya getirirken varoluş psikolojisini teknolojinin etik sorularıyla buluşturuyor. Yazarının karakteristik, yalın ama aynı zamanda keskin dili, büyük sırrın peşinde gerilimi daima zirvede tutuyor.

“Gelecek nesillerin asla unutmayacağı isimler vardır şüphesiz. Dino Buzzati de bunlardan biri.” ― Jorge Luis Borges

“Buzzati bütün kitaplarında gerçekçilik ile inanılmazı, akılcılık ile tuhaflığı, ciddiyet ile delişmenliği, metodik olan ile kuralsızlığı harmanlamayı başarmıştır. […] Buzzati bu dünyayı, her şeyden öte işlevsel, nahif, yalın, kimi zaman dokunaklı, dahası romantik bir dille ‘düşsel’ kılar.” ― Claudio Toscani

“Buzzati’nin, bir zamanlar bilim kurguya, uzaylılara, uçan dairelere, düşünen robotlara, çeviri yapan makinelere ilgi duyduğu kesin olarak biliniyor. Yazarın bu konudaki ilgisinin sıradan araştırmalardan ve geleceğe dair herkesçe bilinen ayrıntıları kullanmaktan ibaret olmadığını ve yaklaşımının, düşünebilen elektronik bir beyin ya da robot gibi gelecekle ilgili basit, idealize edilmiş varsayımlarla sınırlı olmadığını belirtmek gerekir. Büyük Portre Büyük Sır’ın bilim kurgu söylemi, bu şekilde tanımlanacak olsa bile derinlerde farklı bir anlama sahiptir. Yazar bu söylemiyle, varoluş psikolojisini temel alarak, makineleri ve duyguları birleştiren böyle karmaşık bir icadın daha önce hiç bahsedilmemiş karanlık yönlerine değinmiştir.” ― Renato Bertacchini

İlk basımı 1960 yılında yapılan Büyük Portre Büyük Sır, 1973 yılında geçiyor. İtalya’da yapay zekâyı konu edinen ilk bilimkurgu eser olarak kabul edilen kitap; bilinci, duyguları, düşünceleri olan makineler; yapay zekâ; bilinç transferi; makinelerin bağımsızlıklarını ilan ederek insanoğlunun karşısına çıkması gibi bugün için çok tanıdık konuları 1960 tarihinde ele alması sebebiyle edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip.