Makedonya doğumlu bir Romen olan Besarya Efendi, 1906 yılından itibaren İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde yer almıştır. Cemiyet üyesi olan ilk Hristiyan’dır. Birinci Dünya Savaşı’na kadar Cemiyet’in bütün faaliyetlerinde aktif olarak yer alan, Meclis-i Ayan üyeliği ve Nafia Nazırlığı da yapan Besarya Efendi’nin hatıraları II. Meşrutiyet dönemine farklı bir bakış açısıyla ışık tutmaktadır. Hatıralarında Cemiyet’in içerisinde yer almasına rağmen olaylara dışarıdan izleyen bir gözlemci gibi soğukkanlı değerlendirmeler yapıyor olması Besarya Efendi’nin anlattıklarını değerli kılmaktadır. Bu eser, İttihatçılar hakkında kalıplaşmış pek çok önyargının haksızlığını da ortaya koymaktadır.
-İttihatçı liderlerin kişisel özellikleri nelerdir?
-31 Mart İsyanı sırasında İstanbul’da neler yaşanmıştır?
-İttihatçıların Türkçülük politikası İmparatorluğun diğer etnik unsurları üzerinde nasıl bir etki yapmıştır?
-I. Balkan Savaşı sonunda düzenlenen Londra Konferansı’nda neler yaşanmıştır?
-Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’na girişi hakkında bilinmeyen noktalar nelerdir?
Gibi birçok soruya cevap veren bu eser ilk defa Romence aslından çevrilerek bu konuda uzman tarihçi Doç. Dr. Nevzat Artuç tarafından yayına hazırlandı. Besarya Efendi’nin bu hatıratı İttihat ve Terakki literatürünü alt üst ederek Osmanlı İmparatorluğu’nun en tartışmalı yıllarının anlaşılması noktasında tüm tarih okurlarına farklı bir kapı aralayarak o günleri daha iyi anlamalarını sağlayacak.
-Eserin yazarı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ilk Hristiyan üyesi ve aynı zamanda Cemiyetin karar alıcı üyelerinden bir tanesi.
-Eser, Romence yayınlanmış ve ilk defa orijinal dilinden Türkçeye çevriliyor.
-Esere ilk olarak dikkat çeken kişi dünyaca ünlü Türk tarihi Prof. Dr. Kemal Karpat hocadır.
-Besarya Efendi, II. Meşrutiyet dönemine ait pek çok olaya bizzat tanıklık ettiği için eser dönemi anlatan en önemli orijinal kaynaklardan biridir.
-Besarya Efendi’nin İttihat ve Terakki’nin ileri gelenlerinden biri olmasına rağmen yeri geldiğinde Cemiyet’e ve uygulanan politikalara yönelttiği eleştiriler tarafsız bir bakış açısı sunarak eserin değerini arttırmaktadır.
-Besarya Efendi’nin tanıklığı İttihatçı liderlere atılan pek çok iftiranın asılsız olduğunu birinci elden ortaya koymaktadır.
-Şu ana kadar sadece Romence yayınlanan bu eser, ülkemizde İttihat ve Terakki Cemiyeti ve II. Meşrutiyet dönemi çalışmalarına yeni bir boyut kazandıracaktır.
-Eseri yayına hazırlayan Doç. Dr. Nevzat Artuç, İttihat ve Terakki Cemiyeti, II. Meşrutiyet dönemi ve İttihatçı liderler hakkında yazdığı kitap ve makalelerle tanınan önemli bir tarihçidir.
