XVIII. Yüzyılda Osmanlı-Prusya Münasebetleri

“Politika her şeyden evvel, elverişli durumlar yaratmaya çalışmaktansa, mevcut bu gibi durumlardan istifade etmek sanatıdır. Bu yüzden önceden sonu belirsiz olaylar hakkında ileriye matuf antlaşmalar yapmamanızı ve ellerinizi bağlamamanızı tavsiye ediyorum. Böylece zaman, yer ve şartların el verdiği gibi olaylara müdahale etmeniz, yani bir kelime ile menfaatlerinize göre davranmanız mümkün olur.”

Prusya Kralı II. Friedrich

Usta tarihçi Prof. Dr. Kemal Beydilli’nin bu çalışması, doçentlik tezi olarak hazırladığı iki kitabının birleştirilmiş, tekrar gözden geçirilmiş, yeni bilgilerle takviye edilmiş ve genişletilmiş hâlidir.

II. Friedrich devrinde (1740-1786) Avusturya ve Rusya’ya karşı amansız bir mücadele veren ve zor durumda kalan Prusya’nın, bu devletleri arka cephelerinden sıkıştıracak bir kuvvet olarak Osmanlı İmparatorluğu’nu doğal bir müttefik olarak görmesiyle önem kazanan bu münasebet, giderek her iki devletin müşterek “komşu ve düşmanlarına” karşı ortak bir cephe oluşturması zorunluluğunun açık bir şekilde belirmesine kadar varan bir gelişme göstermiştir. Başlangıçta Prusya için hayatî bir zorunluluk hâline gelen “Türkler” ile bir ittifak yapmak ve kurtuluşu bir “Türk müdahalesi”nde görmek arzusunun; giderek özellikle 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra “Prusya” ile bir ittifak yapmak ve bir “Prusya müdahalesi”ni temin ederek, düşmanlarla baş edebilmek amacına dönüşmesi ve böylece münasebetlerdeki karşılıklı menfaat dengesinin yer değiştirmesi, konuya ayrı bir önem kazandırmaktadır.

Coğrafi konumu itibariyle birbirlerinden çok uzak ve ilgisiz gibi görünen bu iki devletin, “müşterek komşu ve düşman” karşısında ortak bir politik davranış ve mukadderat birliği içinde bulunmaları, etkinliklerini yakın zamanlara kadar sürdürecek bir gelişmenin ana karakterini oluşturuyor.

Kendi hayatî mücaâdelesi içinde "Şark Meselesi"ne karışmaya gerçekten vakit ve kudret bulamayacak olan Prusya, 1807ꞌde siyasi varlığına Fransa işgali altında geçici olarak bir son vermek zorunda kalırken, İstanbul'daki elçiliğini de kapatıyordu.

* Bu kitap, Avrupa tarihi, yeni ve yakın zamanların Osmanlı'sının siyasi tarihi, ıslahat hareketleri, layihalar, siyasetnameler ve arşiv belgeleri üzerine çok çeşitli çalışmalarını bildiğimiz Yakınçağ Tarihi Profesörü Kemal Beydilli'nin doçentlik tezinden hazırladığı iki çalışmadır. * Çalışmanın konusu, XVIII. yüzyılın başlarından itibaren kendini gösteren ve bu yüzyılın ikinci yarısından sonra ani bir yoğunluk kazanan ve bunu III. Selim devrinin ilk senelerine kadar devam ettiren Osmanlı-Prusya (Almanya) münasebetlerini kapsamaktadır. * Kitabın kaynakları Osmanlı arşiv malzemeleri, Prusya kaynakları ve bu kaynaklardan istifade edilerek yazılmış eserlerdir.