Hükümdarların Siyaseti

Şeyzerî,  günümüz okuruna Hükümdarların Siyaseti adıyla sunduğumuz el-Menhecü’l-Meslûk fî Siyâseti’l-Mülûk başlıklı eserini Selahaddin Eyyûbî’ye takdim etmek üzere kaleme almıştır.  Şeyzerî “dinin ve dünyanın salahı” diye hitap ettiği Selahaddin Eyyûbî’ye şöyle seslenir:

“Sultanımız edebin önem ve faziletini bilen, ilmi ve âlimleri başkalarına tercih eden bir zattır. Bu kitabı onun kütüphanesine takdim etmekle kendimi, (hurmasının bolluğuyla meşhur) Hecer’e giderken hediye olarak hurma götüren yahut Kaysûr’a giderken kâfûr otu götüren kişiye benzetiyorum. Bunun farkında olmakla birlikte maksadım, hikmeti ehline ulaştırmak ve yerine yerleştirmektir. Bunun için Allah’a tutunur, ona tevekkül ederim.”

Tabip, hatip, tarihçi, coğrafyacı ve aynı zamanda şair olan Şeyzeri, el-Menhecü’l-Meslûk fî Siyâseti’l-Mülûk’ta saltanat ve halk yönetimine, ordu arasında ganimet taksimine, ordunun riayet etmesi gereken cihad hukukuyla ilgili usul ve kaidelere dair öğütler verir. İstişarenin faziletine işaret eder, düşman karşısında sabır ve ordu yönetimi hakkında hikmetli tavsiyelerde bulunur. Tüm bunları yaparken sözü uzatmamaya, veciz ifadeler kullanmaya gayret eder ki zihinler karışmasın, kulaklar işittiğini yadırgamasın.

Arap coğrafyasında meşhur olan eserin Anadolu topraklarına gelişi Yavuz Sultan Selim’in şehzadelik dönemine rastlar. Şehzade Selim kendisine sunulan bu eser üzerinde İdris-i Bitlisi ile görüş alışverişinde bulunmuştur. Kısacası eser, tarihe yön vermiş isimlerin başucunda durmuş bir öğütler kılavuzudur.

“Sultanlar üç tabakadır. Bir tabaka vardır ki vaaz ve nasihatleri dinlediklerinde fâni dünya saltanatını bir kenara atar, ona karşılık ahiretin baki saltanatına talip olurlar. Dünyadaki saltanatı kalplerinden de ellerinden de çıkarırlar. Bir tabaka vardır ki vaaz ve nasihat dinlediklerinde dünya mülkünü kalplerinden çıkarırlar ama ellerinden çıkarmazlar. Bir tabaka daha vardır ki dünya sevgisi ve lezzetleri kendilerini sağır etmiş, artık vaazları işitemez olmuşlardır. Bu üç tabakanın zihinlerini aydınlatacak, gönüllerini hoş edecek hikâyeler nakledeceğim. Doğruyu en iyi Allah bilir.”

Eserin müellifi 12. yüzyılda, Ortadoğu’nun kritik günler geçirdiği bir dönemde yaşamıştır ve Selahaddin Eyyûbî’nin çağdaşıdır. Hatta bu eseri Selahaddin Eyyûbî’ye takdim etmek üzere kaleme almıştır. Arap coğrafyasında meşhur olan eserin Anadolu topraklarına gelişi ise Yavuz Sultan Selim dönemine rastlar. İlk olarak Meyyidi Abdurrahman Efendi'nin dikkatini çeken eser Trabzon'a giderken Şehzade Selim'e takdim edilmiştir. Şehzade Selim İdris-i Bitlisi ile eser üzerinde görüş alışverişinde bulunmuş, İdris-i Bitlisi'nin çoğalttığı nüshayı gören Naima, bu eseri “Arap lisanında bir büyük define” nitelemiştir. Kısacası eser, tarihe yön vermiş isimlerin başucunda durmuş bir öğütler kılavuzudur.